dinsdag, oktober 24, 2017

Ballenjongens

Column die gisteren in De Telegraaf stond.
------------------------------------------------------------------------
Niet gedacht dat ik nog eens zou tennissen met ballenjongens en ballenmeisjes op de baan. Het zou in Nederland een absurde luxe zijn voor een hobbyspeler als ik. Maar op mijn nieuwe Braziliaanse tennisclub staan ze voor alle leden klaar. „Ongeacht uw niveau, Senhor”, zo licht een ballenjongen vriendelijk en zonder enige ironie toe.

De Tênis Clube Paulista is een bolwerk van de verwende elite van São Paulo. De extreem ongelijke wereldstad telt tientallen van deze ’sociale clubs’ waar welgestelden ongehinderd kunnen sporten en recreëren. Hoge tariefmuren houden gewone Brazilianen van oudsher buiten de deur.

Sommige clubs versoepelen hun toelatingsbeleid echter noodgedwongen. De recessie van de afgelopen jaren heeft ook de Braziliaanse bovenklasse hard geraakt. Wegens het teruglopende ledental hoeven nieuwkomers zich tijdelijk niet in te kopen bij mijn vereniging. Dat bespaart me 1600 euro: waar een stevige crisis niet goed voor kan zijn.

Ook buiten de perfect onderhouden gravelbanen is de dienstverlening ongekend. Er kunnen tientallen andere sporten worden beoefend, van kungfu tot schermen. Je kunt het zo gek niet bedenken of het kan. Het zwembad is veertien uur per dag open. Intussen zit het wel erg ruim aanwezige personeel grotendeels duimen te draaien want echt storm loopt het nog niet.

De leegloop kent ook een structurele oorzaak. Rijke Brazilianen verschansen zich in toenemende mate in streng bewaakte appartemententorens met alles erop en eraan. Zo hoeft men de straat niet op om te tennissen of zwemmen, wel zo makkelijk en veilig.

„Die condominiums zijn funest voor ons”, verzucht een lid uit een traditionele lokale familie al nippend aan een cafézinho in de kantine. Hij kijkt er somber bij. „Over tien jaar bestaat de club niet meer.”

maandag, augustus 14, 2017

Corruptie draait Amazone de nek om

Uit De Telegraaf.
----------------------------------------------------------------------------------------
"Alleen God kan garanderen dat de ontbossing afneemt," zei de Braziliaanse milieuminister Sarney Filho laatst tijdens een bezoek aan Noorwegen. Zijn Scandinavische gastheren vonden het een weinig geruststellende boodschap.

Prompt kortte het grootste donorland van het Amazonefonds de helft van zijn bijdrage aan de bestrijding van illegale houtkap in Brazilië. Het Zuid-Amerikaanse land werd op de vingers getikt voor de 29%-toename van de sloop van de Amazone in de afgelopen twaalf maanden.

Er worden maatregelen genomen om het tij te keren, haastte de milieuminister toe te voegen. Maar volgens milieuorganisaties doet de Braziliaanse regering juist het tegenovergestelde. Er zou alleen maar meer kaalslag dreigen voor 's werelds grootste regenwoud.

Dat heeft te maken met de stemming over de afzetting van president Michel Temer eerder deze maand. Het Braziliaanse lagerhuis oordeelde dat het voor corruptie aangeklaagde staatshoofd zijn termijn mag uitzitten (tot eind 2018). Ondanks de stevige bewijzen werd Temer unaniem gesteund door de cruciale boerenfractie, die ruim 40% van de zetels heeft.

In ruil staat de president toe dat een grote lap beschermd natuurgebied wordt ingeperkt. De grenzen van dit Jamanxim-park, ooit bedoeld om een belangrijke sojaweg door de Amazone met bos in te snoeren, worden al jaren genegeerd door boeren, houthakkers en mijnbouwers. Er komt nu een pardon voor hun illegale praktijken. 'Temer offert 350.000 hectare oerwoud op om zijn hachje te redden', concluderen Greenpeace en het WNF woedend.

Ook aan andere Amazoneparken wordt geknaagd. Hetzelfde geldt voor indianenreservaten, die op luchtfoto's vaak zijn te herkennen aan de contouren van het regenwoud. Boeren willen de landbouw echter ruim baan geven in meerdere indianengebieden. Ze vinden gehoor bij de president die volgens de hoofdaanklager miljoenen aan smeergeld heeft aangenomen. De afbakening van tientallen reservaten is stilgelegd. En dat is ook voor het oerwoud slecht nieuws, zo stelt de groene lobby.

Intussen belooft Brazilië de illegale kap in de Amazone voor 2030 uit te bannen. Ecologen vrezen dat de schade tegen die tijd al onomkeerbaar is. Zo'n 20 procent van het Braziliaanse Amazonewoud (60% van het totale oppervlak) is gesneuveld. Van nog eens 30 procent raakte het ecosysteem beschadigd. Het uitgestrekte gebied kent overwegend arme bodems, waarop hoogwaardig bos zich moeilijk herstelt.

Kaalslag in het Jamanxim-park

woensdag, augustus 09, 2017

Zorreguieta had eigen kijk op waarheid

Necrologie uit de krant van vandaag.
----------------------------------------------------------------------------
De kroon op het leven van Jorge Horacio Zorreguieta werd tevens zijn grootste vernedering. De trotse Argentijn zag zijn dochter koningin worden van een ver kikkerland maar mocht haar niet naar het altaar leiden vanwege zijn omstreden verleden.

Zorreguieta (Buenos Aires, 1928) is als tiener al erg geïnteresseerd in politiek. Al sinds de jaren veertig is deze in Argentinië gespleten tussen aanhangers en tegenstanders van de linkse populist Juan Domingo Perón. De bankierszoon van Baskische afkomst ontwikkelt een diepe haat voor Perón, geheel in lijn met het conservatieve milieu waarin hij opgroeit.

Zijn studies biochemie en rechten maakt Zorreguieta niet af. Maar hij blijkt een begaafd netwerker en begint zich op te werken in de Argentijnse landbouwwereld. Zo schopt hij het tot secretaris van de Sociedad Rural, de machtige bond van grootgrondbezitters, opmerkelijk gezien het bescheiden grondbezit van zijn familie.

Het eerste huwelijk van Zorreguieta loopt stuk. In 1970 moet hij – dan al vader van drie kinderen – uitwijken naar buurland Paraguay om te kunnen hertrouwen. De vrouw van zijn leven blijkt de zestien jaar jongere Maria Cerruti, een lerares die hij kent van de poloclub in het pampastadje Pergamino. Een jaar later krijgen ze hun eerste kind: Máxima. Het gezin is dan al naar de hoofdstad Buenos Aires verhuisd.

Argentinië zakt die jaren weg in een moeras van chaos. Zeker als Perón in 1974 overlijdt en zijn incapabele vrouw Isabel president wordt. Zorreguieta’s Sociedad Rural vergroot de chaos met stakingen en zinspeelt openlijk op de noodzaak van een militaire staatsgreep. Als het in maart 1976 zover is, vraagt legerleider Jorge Videla of hij staatssecretaris van Landbouw wil worden. Zorreguieta twijfelt geen moment. “Die loyaliteit was je gewoon verschuldigd”, zal hij later zeggen.

In zijn nieuwe rol gaat de vlot babbelende carrièreman in het buitenland de boer op met Argentijns graan en biefstuk. Met succes. Terwijl er steeds meer internationale kritiek klinkt op de mensenrechtenschendingen door de dictatuur, promoveert Zorreguieta in 1979 tot landbouwminister.

Na de val van de junta in 1983 wordt duidelijk dat het militaire regime duizenden, mogelijk tienduizenden tegenstanders heeft vermoord. Zorreguieta beweert later dat hij hier geen weet van had. Terwijl de juntaleiders worden opgejaagd door justitie, ontspringt hij als burgerfunctionaris de dans. De krasse Argentijn kan zo tot na zijn 80e actief blijven in diverse topfuncties in de belangrijke Argentijnse landbouwsector.

In 2001 wordt zijn verleden door Máxima's verloving met de Nederlandse prins Willem-Alexander alsnog het middelpunt van een grote rel. In opdracht van de Nederlandse regering concludeert de onderzoeker Michiel Baud dat het “zeer onwaarschijnlijk” is dat Zorreguieta ondanks zijn hoge functie tijdens de dictatuur niet wist dat er op grote schaal politieke tegenstanders van de aardbodem 'verdwenen'.

Terwijl andere hoge burgerfunctionarissen toegeven dat ze hiervan al in de jaren zeventig op de hoogte waren, houdt Zorreguieta vol van niets te hebben geweten. Uiteindelijk gaat hij toch schoorvoetend akkoord met een vernederende boycot bij het koninklijk huwelijk. In het belang van zijn dochter, zo schrijft hij de professor, niet omdat hij zich moreel verantwoordelijk voelt. Bij de doop van kleindochter Catharina-Amalia is hij later wèl welkom in Nederland.

Ook in zijn eigen land Argentinië ontstaat op zijn oude dag belangstelling voor zijn verleden. Twee broers willen via justitie te weten komen hoe hun moeder in 1976 is verdwenen op een landbouwinstituut dat onder Zorreguieta’s verantwoordelijkheid viel. Ook andere nabestaanden doen daarna aangifte. Tot een proces komt het evenwel niet.

donderdag, augustus 03, 2017

Virtuele kompels

Column uit De Telegraaf van vandaag.
----------------------------------------------------------------------------
De bitcoinkoorts heeft ook in Zuid-Amerika toegeslagen. Door de toenemende vraag is de prijs van de snel in waarde gestegen virtuele munt (2300 euro momenteel) hier nóg hoger dan in Europa en de VS. In Brazilië varieerde de marge afgelopen 2,5 maand van 5 tot 50 (!) procent.

In buurland Venezuela speelt ’het geld van de toekomst’ al een wezenlijke rol in het dagelijks leven. De bevolking van het noodlijdende olieland wapent zich met bitcoin tegen het wanbeleid van het Maduro-regime.

"Dankzij bitcoin kan ik toch sparen in een harde munt", verzekert de Venezolaanse makelaar Joney Castellanos. Ze wisselt haar zuurverdiende bolivars via digitale beurzen als het onlangs gelanceerde Monkeycoin. De grote waardeschommelingen van bitcoin neemt ze op de koop toe.

De virtuele munt biedt ook enig soelaas tegen de groeiende schaarste. Nauwelijks beschikbare elektronica of medicijnen worden via bitcoin besteld bij buitenlandse webwinkels. "Bitcoin redt levens in Venezuela", jubelt de lokale techfanaat Máximo Salazar.

Zijn appartement staat vol krachtige computers waarmee bitcoin wordt ’ontgind’. Door de zwaar gesubsidieerde elektriciteit is het energieslurpende proces bovengemiddeld lucratief in Venezuela.

Maar het wankelende regime staat niet te juichen bij het verlies van zijn valutamonopolie. Hoewel er geen wet is die bitcoin verbiedt, riskeren de mijnwerkers een huisbezoek van de Venezolaanse geheime dienst. Enkelen werden gearresteerd wegens ’het ondermijnen van de revolutie’.

Anderen worden ’slechts’ afgeperst of beroofd van hun computers. Zo hebben ook corrupte agenten de wondere wereld van bitcoin ontdekt. Naar verluidt klust een deel inmiddels zelf bij als online kompel.

vrijdag, juli 28, 2017

Haute cuisine in hongerig Venezuela

Uit De Telegraaf van vandaag.
-----------------------------------------------------------------------------------
Terwijl veel Venezolanen honger lijden, smult een kleine steenrijke elite van haute cuisine. Enkele ondergronds werkende topkoks omzeilen met kunst- en vliegwerk de groeiende voedselschaarste.

De gerenommeerde chef Eduardo Moreno geldt als de pionier op het gebied van 'clandestien dineren'. De oud-winnaar van de prestigieuze Gouden Vork dook tien jaar geleden de informaliteit in met zijn restaurant La Isabela in Caracas. "Ik merkte dat Venezuela begon af te glijden. Al was het nog lang niet zo erg als nu", vertelt hij telefonisch vanuit de dystopische hoofdstad van het Zuid-Amerikaanse land.

Door de prijscontroles van toenmalig president Chávez en de oplopende inflatie werd normaal ondernemen steeds lastiger. Ook het gebrek aan goede medewerkers en producten maakte het moeilijk om een vast menu en ruime openingstijden te hanteren. "Ik heb nu veel meer vrijheid. Ik kook wat, wanneer en voor wie ik maar wil."

Zijn gasten ontvangen het adres pas na een reservering. Ze betalen 55 dollar voor het wekelijks wisselende menu, ofwel vijf keer het minimumloon. Drank is niet inbegrepen. Men neemt zelf wijn of whiskey mee om de elf gangen weg te spoelen.

Moreno gaat elke vier tot zes weken op reis om ingrediënten te smokkelen. De deze week geserveerde zomertruffels tikte hij op de kop in Barcelona, de schapenkaas komt uit Italië. "Hier dineren voelt als Venezuela een paar uur ontvluchten", laat een tevreden klant weten.

Moreno in zijn keuken

Ook basisproducten zijn almaar moeilijker te krijgen door de lage olieprijs en het wanbeleid van de socialistische president Maduro. Venezolaanse boeren produceren weinig meer wegens de maximumprijzen en nationalisaties. "Ik koop mijn meel nu via internet uit de Verenigde Staten", zegt Moreno.

Een andere chef van een geheim restaurant noemt "Venezuela één van de moeilijkste landen om gastronomie te bedrijven." Een luxeprobleem want de gewone man is tegenwoordig al blij met één maaltijd per dag. Volgens onderzoek verloor driekwart van de bevolking afgelopen jaar gemiddeld 8,7 kilo aan gewicht.

Zelfs bij een deel van Moreno's welgestelde clientèle - hoofdzakelijk zakenlui, diplomaten en hoge ambtenaren - raken de reserves op. Rijkaards gaan voorop in de exodus uit Venezuela. Als gevolg moest La Isabela het laatst voor het eerst een week lang zonder klanten stellen.

Komende zondag bereikt de Venezolaanse crisis het kookpunt. Maduro wil alle macht dan naar zich toetrekken via een frauduleuze grondwetverkiezing met bijna alleen kandidaten van zijn Socialistische Eenheidspartij (PSUV). Uit protest legde de oppositie het land afgelopen dagen plat met stakingen.

Bij Moreno staan er dit weekend echter 'gewoon' zomertruffels, kreeft en lamsvlees op tafel. "Het is een schande als de verkiezing doorgaat. Het regime gooit olie op het vuur, dialoog is onmogelijk zo. Toch kook ik door om te overleven. Dat doe ik al 28 jaar."

vrijdag, juli 07, 2017

Column Heilig

Uit De Telegraaf van afgelopen wooensdag.
-----------------------------------------------------------------------------
Is niets dan meer heilig in Rio? Bijna een jaar na de Olympische Spelen zet de berooide gaststad het mes in de wereldberoemde carnavalsparade.

In februari bleek al dat burgemeester Marcelo Crivella weinig op heeft met het visitekaartje van de sambametropool. De streng gelovige protestant
weigerde de symbolische sleutel van Rio te overhandigen aan de lokale Prins Carnaval, tot woede van de katholieke meerderheid in de stad.

De heiligschennis was onlangs compleet. De burgemeester verminderde de subsidie voor de volgende optocht in het sambastadion met 50 procent, miljoenen die hard nodig zouden zijn voor lokale crèches. De vrome oud-predikant zegt te moeten kiezen, nu de gemeentekas leeg is door de crisis en de corrupte erfenis van de 11 miljard euro kostende Spelen.

Smoesjes, menen tegenstanders, die de bezuiniging zien als een persoonlijke afrekening met het losbandige feest. Duizenden dansende demonstranten gingen onlangs de straat op in de Cidade Maravilhosa (Geweldige Stad). „Laat de samba niet sterven”, zo zong de menigte een bekende carnavalskraker uit de jaren 70.

De grote sambascholen van Rio, rond deze tijd gewoonlijk al vol in voorbereiding op de parade van begin volgend jaar, legden het werk neer. „Alles ligt plat”, treurt Wellington (20), een praalwagenversierder in de pakhuizen van de tot stilstand gekomen Cidade do Samba (Sambastad).

Ook de lokale horeca luidt de alarmbel omdat er tienduizenden banen en bijna een miljard euro aan carnavalsinkomsten verloren zouden gaan.

Toch valt er best iets te zeggen voor de bezuiniging. De lokale Liga van Sambascholen is namelijk sinds decennia verweven met een gewelddadige loterijmaffia.

Dat justitie het illegale ’Beestenspel’ grotendeels ongemoeid laat, is al merkwaardig. Maar de maffiabazen belastinggeld toestoppen, terwijl leraren geen salaris ontvangen, is helemaal bij de beesten af.

vrijdag, juni 09, 2017

Teflon Temer

Uit de zaterdagse Telegraaf.
-------------------------------------------------------------------------------------
Hoeveel schandalen zijn er nodig om een president ten val te brengen? Dat vraagt Brazilië zich vertwijfeld af nu de zwaar in opspraak geraakte president Temer blijft weigeren zijn biezen te pakken.

Ruim 80% van de bevolking wil dat Temer opstapt wegens zijn rol in het Wasstraat-schandaal, de Braziliaanse evenknie van Watergate. De president werd vorige maand afgeluisterd door het openbaar ministerie terwijl hij hoorbaar instemde met een reeks corrupte praktijken van een veroordeelde vleesmagnaat. Ook filmde de politie een vertrouwensman van Temer met een koffer vol steekpenningen die voor de president zou zijn bestemd.

De volkswoede groeide afgelopen dagen door nieuwe belastende feiten. Een oud-minister van Temer werd gearresteerd wegens smeergeldbetalingen rond een WK-stadion, die volgens aanklagers deels via de president liepen. Ook werd onthuld dat Temer (76) en de jonge first lady Marcela (34) een gratis pleziertripje maakten met een privéjet van de foute vleesmagnaat.

Marcela en Michel Temer

De Braziliaanse procureur-generaal klaagt Temer naar verwachting volgende week aan voor corruptie en het leiden van een criminele organisatie. Maar de president wordt pas geschorst als twee derde van de Kamer groen licht geeft voor de aanklacht. En de gladde jurist heeft, anders dan zijn vorig jaar afgezette voorganger Dilma Rousseff, voorlopig genoeg steun in het al net zo corrupte parlement.

Ook het kieshof boog zich gisteren over zijn omstreden mandaat. De verkiezingszege van Rousseff en Temer in 2014 werd behaald via grootschalige illegale campagnefinanciering, zo blijkt uit overweldigend bewijs. Desondanks werd de president, die warme banden heeft met de voorzitter van het kieshof, gisteravond vrijgesproken tot ontsteltenis van gewone Brazilianen.

"In een normaal land was Temer al lang gevallen. Het is ongelooflijk waar hij mee wegkomt", zegt Rodrigo (28) bij de demonstratie Diretás Já! (Verkiezingen Nu!) in São Paulo van afgelopen week. De architectuurstudent heeft uit protest een clownsneus opgezet. "Omdat we enorm in de maling worden genomen."

De hoop van Temers tegenstanders richt zich nu op de grootste coalitiepartij PSDB. Deze neigt volgens lokale media naar een breuk met de president gezien de opeenstapeling van schandalen. Deze beslissing valt maandag.

Column Socrates

Uit De Telegraaf van vandaag.
------------------------------------------------------------------------------
Johan Cruyff was gefascineerd door Socrates. De ene voetballegende had de andere graag beter leren kennen. "We hebben nooit meer dan hallo tegen elkaar gezegd. Wat jammer," zo besluit Cruyff zijn voorwoord bij de onlangs uitgebrachte biografie 'Doctor Socrates: Footballer, Philosopher, Legend'.

Helaas kan hij het fraaie boek zelf niet meer lezen. De Schotse auteur Andrew Downie legt alle kanten bloot van de veelzijdige voetballende arts. Socrates (1954-2011) is vooral bekend als de sierlijke regisseur van Brazilië op het WK van 1982 maar drukte ook buiten het veld een groot stempel op zijn land.

Zo speelde hij in de jaren tachtig een belangrijke rol bij de val van de Braziliaanse dictatuur (1964-1985). Hij begon de zogeheten Democratie van Corinthians bij de populaire gelijknamige club uit São Paulo. Het team droeg leuzen tegen het regime op het shirt en Socrates beloofde in Brazilië te blijven spelen mits verkiezingen werden uitgeschreven.

Maar het vermakelijkst zijn de hoofdstukken over drank en vrouwen. Socrates was daar minstens zo dol op als op politiek. Grote hoeveelheden bier drinken ging in zijn filosofie prima samen met topvoetbal. Hij scoorde immers ook als hij een kater had. Bovendien was bier essentieel om niet uit te drogen in de hete suikerrietstad (Ribeirão Preto) waar hij studeerde en met voetballen begon.

De bebaarde bohemien schakelde na zijn carrière nog een tandje bij. Cruyff had hem willen vragen waarom hij zo veel dronk. "Ik heb dat nooit begrepen. Ik hoop niet dat hij in een zwart gat is gevallen. Hij was een man met enorm veel autoriteit."

Stronteigenwijs was de Braziliaan echter ook. Nadat er een ernstige leverziekte bij hem was ontdekt, ruilde hij zijn biertjes in voor wijn. Deze zou namelijk minder kwaad kunnen. Dokter Socrates overleed niet veel later op 57-jarige leeftijd.

vrijdag, mei 19, 2017

Nepindianen

Column uit De Telegraaf.
-------------------------------------------------------------------------------------
Persconferenties saai? Dat valt vaak reuze mee in roerig Venezuela.

Lokale verslaggevers tekenden laatst deze heftige quote op uit de mond van de gouverneur van Amazonas. "Ik garandeer jullie een pijnlijke dood", zo vervloekte de indiaan het dictatoriale Maduro-regime. "Jullie ziel zal langs de donkerste en smerigste plekken dolen voordat jullie de ogen kunnen sluiten."

De gouverneur annex sjamaan was zojuist voor vijftien jaar van verkiezingen uitgesloten. Zijn 'misdaad': oppositie voeren. Want hoewel de 'antikoloniale' Maduro zich voordoet als vriend van de inheemse bevolking, doet deze volop mee aan het groeiende verzet tegen zijn schrikbewind.

Arm als de meeste indianen zijn, worden zij het hardst getroffen door het instorten van de Venezolaanse economie. Bij gebrek aan voedsel en medicijnen vluchten velen de grens over, vooral naar Brazilië.

Daar riep de Amazonestad Manaus deze maand de noodtoestand uit wegens de vele rondzwervende indianen. "In Venezuela komen we om van de honger", treurt een woordvoerder van de Warao-stam in een geïmproviseerd tentenkamp onder een viaduct.

Ook indiaanse afgevaardigden in het Venezolaanse parlement zitten in de oppositiebankjes. 'Verraad!', kraait president Maduro. De socialist zit de 'nepindianen' op alle mogelijke manieren dwars sinds hun verkiezing in 2015.

Zo vertelt Gladys Guaipo van de Cumanagoto-stam dat ze al een jaar geen salaris ontvangt. De volksvertegenwoordiger moet haar buskaartjes naar het parlement in Caracas bij elkaar bedelen. Vliegen zit er niet in omdat tegenstanders van het regime worden geboycot door de Venezolaanse staatsluchtvaartmaatschappij.

Een andere berooide stam toog zelfs te voet naar de verre hoofdstad om zich aan te sluiten bij de volksopstand. Er wordt dag in dag uit gedemonstreerd sinds het regime in maart zijn hand overspeelde door het parlement buitenspel te zetten. De geest is uit de fles, Maduro lijkt gedoemd te vallen.

vrijdag, mei 05, 2017

Deelhelikopter

Uit Elsevier van afgelopen week.
-------------------------------------------------------------------------
São Paulo heeft sinds kort een 'Uber voor helikopters' waarmee ook minder rijke Brazilianen de eeuwige files kunnen ontwijken.

Het is de eerste stad waarin de luchttaxi-app Voom wordt gelanceerd. Binnenkort komen andere metropolen als Mexico-Stad, Jakarta en Los Angeles aan de beurt. Dat meldt initiatiefnemer A3, een denktank van vliegtuigbouwer Airbus in Silicon Valley.

São Paulo lijkt een logische proeftuin. De dichtgeslibde economische hoofdstad van Brazilië heeft 's werelds grootste helikoptervloot. Er is een exclusief luchtruim voor helikopters waarin tot dusver alleen de steenrijke lokale elite rondzweeft. Voom zegt het gebruik te willen 'democratiseren'.

Een vlucht blijkt met een paar tikjes op de mobiel geregeld. Er kan binnen een uur worden opgestegen vanaf een vliegveld(je) of hoteldak.

Piloot Aline Maia legt uit hoe de app voor lagere tarieven zorgt. De jonge dertiger werkt voor Helimarte, een van de drie lokale luchttaxidiensten waarbij A3 de vluchten inkoopt. "Door deze technologie gebruiken we onze vloot efficiënter. We verkopen meer vluchten per uur. En passagiers kunnen de kosten delen. Zo krijg je een breder publiek aan boord."

De dienst is vooral in trek bij reizigers die snel naar de internationale luchthaven (Guarulhos) moeten. Terwijl dat over de weg uren kan duren in het helse verkeer, is het via Voom in een kwartier gepiept vanuit de stad.

Toch hangt daar nog steeds een stevig prijskaartje aan. Het traject van 25 kilometer kost 150 euro. Dat blijft te duur voor 'João modaal'. Alleen de hogere Braziliaanse middenklasse krijgt een extra vervoersoptie door de app.

woensdag, april 19, 2017

Column Boligarchen

Uit De Telegraaf.
-------------------------------------------------------------------------------------
Het was de fooi van zijn leven. De conciërge van het chique Crillon-hotel in Parijs ontving in 2012 een cheque van 100.000 euro. De gulle gever was een Venezolaanse gast die een slokje champagne te veel op had.

Zijn naam was Diego Salazar. Het ging deze gesjeesde student en voormalig straatverkoper voor de wind sinds zijn neef de scepter zwaaide bij het Venezolaanse staatsoliebedrijf PDVSA. Hij kreeg uit het niets een topfunctie en begon een jetsetleven vol tripjes naar Dubai en de Franse hoofdstad.

Maar de exorbitante fooi bleek een misser. Het hotel belde, helaas voor de conciërge, de politie. Deze koppelde de betaling aan een bankrekening van Salazar in Andorra waarop meer dan 200 miljoen dollar stond geparkeerd. Spaanse en Amerikaanse aanklagers trokken het spoor door naar andere belastingparadijzen en ontdekten nog eens 11 miljard aan verduisterde oliedollars bij de PDVSA-top.

Types als Salazar worden 'boligarchen' genoemd, naar de 'Bolivariaanse' revolutie (1999-heden) die het relatief rijke Zuid-Amerikaanse land in de vernieling heeft gedraaid. Zij hadden tot dusver niets te vrezen in eigen land, waar justitie aan de ketting ligt bij het autoritaire Maduro-regime.

Maar de boligarchie begint zich zorgen te maken. De dagen van Maduro lijken geteld. De impopulaire opvolger van Hugo Chávez zou de komende presidentsverkiezingen (2018) nu kansloos verliezen. Een machtswisseling zou de deur open zetten voor vervolging van het huidige kleptocratische regime.

Het verklaart waarom Maduro zich steeds meer tot dictator ontpopt. Zo werd oppositieleider Henrique Capriles deze maand voor vijftien jaar uitgesloten van verkiezingen. Massale straatprotesten die al weken duren, worden hard neergeslagen door de Bolivariaanse politie.

De doden die daarbij vallen, maken de volkswoede alleen maar groter. Maduro werd afgelopen week bekogeld met eieren en flessen tijdens een militaire parade. Het geduld van de hongerende bevolking met de champagnesocialisten lijkt definitief op.

maandag, april 10, 2017

Duik in het kanaal

Uit Elsevier van afgelopen week.
------------------------------------------------------------------------------------
Het woestijnachtige noordoosten van Brazilië bloeit op door enorme waterwerken, en zowel de regering als de oppositie pronkt met het miljardenproject.

President Michel Temer opende onlangs een 200 kilometer lang kanaal door de dorre sertão (grote woestijn). Lokale bewoners, die kampen met de ergste droogte in vijftig jaar, sprongen van vreugde in het water.

Dat wordt afgetapt van de Rio São Francisco. De tweede Braziliaanse rivier, na de Amazone, is goed voor 80 procent van het zoetwater in het noordoosten, maar stroomde door slechts vier van de negen deelstaten. Om dat te veranderen, volgt komende jaren een tweede kanaal met vertakkingen.

Door corruptie en mismanagement is het project al twee keer zo duur (3 miljard euro) als begroot. Toch vechten politici om de eer. Twaalf miljoen nordestinos krijgen immers toegang tot drink- en irrigatiewater. ‘Ik wil de grootste president ooit worden voor het noordoosten,’ roffelde Temer zich op de borst tijdens de openingsceremonie.

Maar het was oud-president Luiz Inácio ‘Lula’ da Silva die in 2007 met de bouw begon. De leider van de Arbeiderspartij (PT) komt in tegenstelling tot Temer wel uit de straatarme sertão. Dus gebruikte ook Lula het ‘cadeau’ aan zijn geboortestreek in de campagne voor de verkiezingen van volgend jaar. Een week na Temer ‘heropende’ hij het kanaal met veel poeha ‘voor het volk’.

Lula in zijn kanaal

De omstreden socialist gaat aan kop in de peilingen, vooral door zijn populariteit in het noordoosten. Maar Lula dreigt onverkiesbaar te raken als verdachte in een ander corruptieschandaal.

Hij hoopt dat zijn aanhang in opstand komt tegen dit in zijn ogen politiek gemotiveerde proces.

Brazilië-column: Doorgeschoten

Uit De Telegraaf.
--------------------------------------------------------------------------------
Een Italiaanse collega was klaar met de drukte van São Paulo en zijn baan bij een internationaal persbureau. Hij vertrok naar een dorp in het Atlantische kustregenwoud om een ecohotel op te zetten.

Ondernemer zijn in Brazilië valt de oud-oorlogscorrespondent echter niet mee. Al voor de opening werd hij door twee medewerkers voor de rechter gesleept.

"Ze wonnen ondanks hun belachelijke claims", mokt de Italiaan vanuit zijn groene paradijsje. "Nu merk ik pas hoe ondernemers worden gedemoniseerd. Ook een kleine zelfstandige als ik. Alsof je er alleen op uit bent om de arme proletariërs uit te knijpen."

Brazilië is wereldkampioen arbeidsgeschillen. Werknemers winnen het gros van de miljoenen zaken per jaar. Er is door de rigide arbeidswet altijd wel iets om de baas op te pakken. Van de vereiste kantoortemperatuur (20 tot 23 graden) tot de hoogte van tussenschotten op het bedrijfstoilet (minstens 2m10); het ligt allemaal vast in ruim zeventienhonderd regeltjes.

De wet uit de jaren veertig moet nodig op de schop, vindt de Braziliaanse president Michel Temer. Zijn centrumrechtse regering lijkt het parlement mee te krijgen met de voorgestelde flexibilisering. De doorgeschoten bescherming van werknemers, ooit een logisch antwoord op het traumatische slavernijverleden, zou nu bovenal werkloosheid veroorzaken.

"Ik zou graag meer mensen aannemen", vertelt Lia (32), een zelfstandige voedingsspecialist uit São Paulo die zich echter wel twee keer bedenkt. "Ik ben bang voor rechtszaken. En er zijn zo veel belastingen op arbeid", zo wijst ze op het grote gat (tot 100 procent) tussen bruto- en nettolonen.

Waar de arbeidswet in ieder geval wél voor werkgelegenheid zorgt, is bij de machtige Braziliaanse vakbonden. Het land telt er ruim elfduizend, waaronder een Vakbond voor Vakbondswerkers. De syndicaten zwemmen in het geld door een verplichte werkgeversbelasting en de miljardenindustrie rond arbeidsgeschillen. Ze dreigen de economie dan ook plat te leggen als de hervorming wordt doorgezet.

woensdag, maart 01, 2017

Column Hitler

Uit De Telegraaf van maandag.
-----------------------------------------------------------------------
Je merkt tijdens carnaval dat Hitler-verwijzingen hier minder gevoelig liggen dan in Europa. Sommige feestgangers dansen met foute snorretjes door de straten van São Paulo. Een sambaschool in Rio bouwde jaren geleden zelfs een heuse ‘Hitler-praalwagen’, compleet met een tank en dansers in uniformen met hakenkruizen.

Een Duitse collega vertelt dat hij bij aankomst in Brazilië erg moest wennen aan de luchtige omgang met het duistere verleden van zijn land. Menig local gebruikt de oorlog om het ijs bij hem te breken. Zo werd hij bij een interview onthaald als de 'kleinzoon van Hitler' door een Braziliaans parlementslid. "Je mist alleen een snorretje", zo dolde de politicus de ongemakkelijk meelachende journalist.

Ook kreeg de arme Duitser een nazihelm opgezet tijdens een Braziliaanse barbecue. "Ik protesteer niet meer", verzucht hij. Kwaad zijn de verwijzingen volgens hem niet bedoeld. "Hitler en de oorlog zijn koetjes en kalfjes voor Brazilianen."

Een populair oorlogsonderwerp is de vermeende vlucht van Hitler naar Zuid-Amerika. Een legertje lokale onderzoekers beweert dat de dictator in 1945 geen zelfmoord pleegde in Berlijn maar per onderzeeër de grote plas overstak met zijn vrouw Eva Braun.

Het jongste 'bewijs' komt van een Braziliaanse journalist. Hij sprak twee getuigen die los van elkaar beweren dat Hitler pas in 1971 zijn laatste adem uitblies bij de Argentijns-Chileense grens. Eén van de twee, een Braziliaanse sergeant, zou in 1973 de begrafenis hebben bijgewoond in de Paraguayaanse hoofdstad Asunción.

Een ander hardnekkig verhaal wil dat Hitler in 1984 overleed in het Braziliaanse gehucht Nossa Senhora do Livramento. De hoogbejaarde nazi zou daar onder de naam Adolf Leipzig naar een schat hebben gezocht met een kaart van het Vaticaan. Om nazi-jagers op het verkeerde been te zetten, had hij een zwarte Braziliaanse vriendin genaamd Cutinga.

Erg serieus wordt dit broodje aap op het oude continent niet genomen. Maar de latino's vermaken zich er in ieder geval kostelijk mee.

zondag, februari 19, 2017

Profiel Brazilianen achter megabod op Unilever

Uit De Financiële Telegraaf van gisteren.
--------------------------------------------------------------------------
Als investeringsfonds 3G op een prooi jaagt, eindigt dat gewoonlijk met een 'kill'. De agressieve Braziliaanse durfkapitalisten achter Kraft Heinz, dat gisteren ruim 134 miljard euro bood op Unilever, staan bekend als volhardend en hebben decennia ervaring met vijandige overnames.

"Niet alleen werknemers van Unilever moeten zich zorgen maken", zo wijst de lokale ondernemer en Brazilië-kenner Pieter Lekkerkerk op de keiharde saneringen waarop 3G patent heeft. "De hang naar snelle winst van de Brazilianen zou waarschijnlijk ook ten koste gaan van Unilevers grote investeringen in duurzaamheid en productvernieuwing."

De geschiedenis van 3G gaat terug tot 1971. De Zwitserse migrantenzoon Jorge Paulo Lemann, momenteel de rijkste Braziliaan (27 miljard euro), koopt dan een kleine bank uit Rio met enkele partners. De Harvard-econoom en voormalige tennisprof introduceert een on-Braziliaanse obsessie met efficiëntie en soberheid bij deze Banco Garantia. Hij neemt het liefst arme, slimme locals aan met een grote drang om rijk te worden.

Zo begint één van de zijn latere 3G-compagnons, Marcelo Telles, er als loopjongen. Partners krijgen een aandeel in het bedrijf om de prestatiehonger aan te wakkeren. Dat leidt algauw tot de eerste overnames van noodlijdende bedrijven zoals warenhuis Lojas Americanas en bierbrouwer Brahma. Banco Garantia groeit uit tot 's lands grootste zakenbank en wordt in 1997 voor ruim zeshonderd miljoen euro verkocht aan Credit Suisse.

Dat fortuin ligt aan de basis van het in 2004 opgerichte megafonds 3G. De vermogende Brazilianen kochten zich sindsdien in bij Amerikaanse iconen als Budweiser, Burger King en Heinz. Dat zorgt doorgaans voor blije gezichten bij aandeelhouders. 3G vervangt de top van overgenomen bedrijven grotendeels door jonge Brazilianen die extreme kostenreducties doorvoeren. Winstmarges en beurskoersen schieten zo keer op keer omhoog.

Vakbonden zijn uiteraard minder te spreken over de ontslaggolven die gepaard gaan met de Braziliaanse coups. Ook Amerikaanse consumenten morren soms. Zo stapte een groep Budweiser-drinkers in 2013 naar de rechter omdat AB Inbev hun favoriete biertje zou verwateren.

Haalt de Braziliaanse slokop bij Unilever hetzelfde kunstje uit? Zeker is dat 3G zich voorlopig niet neerlegt bij de afwijzing van het bod. "Het zet zijn zinnen op één bedrijf tegelijk. Het gooit dan alle beschikbare artillerie in de strijd", weet een Braziliaans zakenblad.

El Comandante

Column uit een Telegraaf van afgelopen week.
------------------------------------------------------------------
Popcorn, bier; ik ga eens goed zitten voor El Comandante. De nieuwe tv-serie over de omstreden Venezolaanse revolutionair Hugo Chávez zorgt voor aardig wat ophef in Zuid-Amerika.

De megaproductie van Sony is later dit jaar ook te zien in Europa. Alleen Venezuela zelf mag officieel niet meegenieten. Het 60-delige drama is volgens Chávez' opvolger Nicolás Maduro 'imperialistische rommel'. Maar zijn uitzendverbod maakt de geplaagde Venezolanen juist nieuwsgierig. YouTube en illegale dvd's bieden uitkomst in het olieland dat is geruïneerd onder beide socialistische leiders.

De serie maakt de hoge verwachtingen niet helemaal waar, zo concludeer ik na de eerste vijf afleveringen. Wie hoopt op een kraker als Narcos, de Netflix-serie over die andere beruchte latino Pablo Escobar, komt bedrogen uit. De Colombiaanse hoofdrolspeler weet Chávez' accent en maniertjes leuk te imiteren maar mist het charisma van de in 2013 overleden comandante.

Toch is de serie zeker een kijkje waard. De makers blijven wel degelijk dicht bij de feiten. De biografie van de arme llanero (savannebewoner) die het tot wereldleider schopte, is boeiend genoeg. Het verhaal, dat begint met Chávez' mislukte staatsgreep in 1992, staat bol van geweld en intriges. Tot woede van zijn ex-vrouw, die dreigt met een rechtszaak tegen Sony, is er ook de nodige aandacht voor zijn rijke buitenechtelijke liefdesleven.

Terwijl het Maduro-regime tandenknarsend meekijkt, wordt de censuur in Venezuela verder aangescherpt. Zo worden door waarschuwingen opgehangen in openbare gebouwen. 'Hier wordt niet kwaad gesproken over Chávez', valt er op de bordjes te lezen.

Intussen werkt cultuurminister Adan Chávez al aan een alternatieve serie over het leven van zijn broer. Getiteld: De Ware Chávez. Want voedsel mag schaars zijn in het 'Noord-Korea van Zuid-Amerika', propaganda is er in overvloed.

donderdag, februari 09, 2017

Column Bikinistrepen

Stond onlangs in De Telegraaf.
--------------------------------------------------------------------------
Braziliaanse vrouwen zijn behoorlijke ijdeltuiten. Nu de zomer aardig op stoom komt - het is in Rio regelmatig veertig graden warmer dan in ons koude kikkerlandje - worden overuren gemaakt om goed voor de dag te komen op de Copacabana.

Opvallend veel aandacht gaat daarbij uit naar bikinistrepen. Waar Nederlandse zonaanbidders doorgaans een egaal bruin tintje verkiezen, mikken dames hier juist op een duidelijk kleurverschil. Topless is sowieso uit den boze op Braziliaanse stranden. Bovendien worden de witte lijntjes tussen boezem en schouder vaak erg gewaardeerd door de lokale mannen. Hoe strakker het streepje hoe mooier, is het heersende idee.

Een schoonheidsspecialiste uit Rio speelt handig in op de lokale obsessie. Deze Erika 'Bronze' (Brons), zoals ze zich laat noemen, maakte haar beroep van de felbegeerde marquinhas (streepjes). Ze bouwde speciaal een zonnestudio op het dak van haar huis in een buitenwijk op veertig kilometer van de Copacabana.

Klanten betalen twintig euro. Ze kleden zich uit, waarop de gastvrouw een 'bikini' opplakt via zwarte tape en stukjes gaas. Als iedereen is ingesmeerd - het populaire dak biedt plek aan dertig vrouwen - pakt Erika de stopwatch erbij. De baksessie duurt twee uur en veertig minuten. Terwijl mannelijke assistenten met gieters langslopen voor verkoeling, vervangt Erika her en der wat plakband omwille van het perfecte streepje.

"Een gewone bikini gaat altijd schuiven", zo licht de 34-jarige carioca haar kunstje toe. Ze leerde het in de ruige sloppenwijk Vila Aliança waar ze opgroeide. Thuis zonnen met een rol tape bleek effectiever en goedkoper dan naar het strand gaan met een dure bus.

Het mekka van de marquinhas blijkt zo in trek dat Erika gaat uitbreiden buiten Rio. Ze rekent deze zomer op een omzet van ruim dertigduizend euro. Niet slecht in een land dat al drie jaar in recessie is en gebukt gaat onder groeiende werkloosheid.