De Spelen zijn op komst - Hoe krijgt Rio zijn stranden veilig?

Stuk dat afgelopen week verscheen op de website van Elsevier.
-------------------------------------------------------------------------------
Aan zonnige weekenden kleeft een schaduwkant in Rio. Drukte op de beroemde stranden van Copacabana en Ipanema vergroot de kans op massale overvallen, de zogeheten 'arrastões' (sleepnetten).

Groepen jonge criminelen zaaien paniek onder de badgasten en vissen in het tumult zo veel mogelijk tassen, mobieltjes en portemonnees uit het zand. Het fenomeen begon in de jaren negentig en kende recentelijk een opleving.

De berovingen komen negen maanden voor de Olympische Spelen extra ongelegen. Reden voor een grote politieoperatie in de komende zomermaanden. Ieder weekend zullen zevenhonderd agenten Rio's populaire oceaanstranden beveiligen.

De operatie is deels omstreden. De politie controleert ook buslijnen van het arme, verre noorden naar de rijke zuidelijke strandwijken. Deze bussen rijden sinds de jaren tachtig om Copacabana en Ipanema beter bereikbaar te maken voor arbeiders uit de noordelijke sloppen. Zij kunnen rond hun eigen wijken alleen terecht op de weinig aantrekkelijke stranden rond de ernstig vervuilde Guanabara-baai.

Punt is dat ook de gevreesde overvallertjes de bussen pakken. De politie zet in weekenden fuiken tussen het noorden en zuiden en pikt daarbij 'verdachte' passagiers eruit. In praktijk gaat het meestal om donkere minderjarigen zonder geld, papieren en ouderlijke begeleiding. Ze worden met hulp van sociaal werkers terug naar huis gestuurd.

'Discriminatie!,' roepen critici. Een toerist hoeft toch ook geen paspoort en volle portemonnee te laten zien om naar het strand te mogen? Lokale verdedigers van kinderrechten eisen dat de rechter een stokje steekt voor het preventief oppakken van pubers.

Ook de beladen term 'apartheid' valt in het verhitte debat. Van officiële segregatie is echter geen sprake op Rio's stranden, die juist een ontmoetingsplek zijn voor alle rangen en standen. Ook donkere sloppenbewoners frequenteren de oceaanstranden en zijn dus net zo goed slachtoffer van de 'arrastões'.

"We willen dat iedereen naar het strand kan. Of je nu dichtbij woont of ver weg", zei Rio's veiligheidschef José Mariano Beltrame ter verdediging van zijn operatie. "Dit gaat niet om racisme maar om kwetsbaarheid. Hoe komen die jongeren, slechts gehuld in een bermuda, de dag door op dertig kilometer van huis, zonder geld voor eten of drinken terwijl het veertig graden is?"

Een extra kopzorg voor Beltrame zijn jongeren uit het rijke zuiden die via sociale media de oorlog verklaren aan de boefjes uit het noorden. Tientallen vechtsporters met honkbalknuppels en boksbeugels vielen onlangs een bus aan in Copacabana. "We pikken jochies op slippers eruit die geen real op zak hebben", liet een van hen weten aan Braziliaanse media. "Natuurlijk zijn ze hier om te stelen. Dit is zelfverdediging."

De politieoperatie is ook bedoeld om eigenrichting te voorkomen. Een lynchpartij op de ansichtkaart van de stad kan Olympisch Rio helemaal slecht gebruiken.