In São Paulo loopt een mooie tentoonstelling over Charles Darwin, die in
De jonge Charles had een hekel aan slavernij en voelde zich hier daarom niet op zijn gemak. Nadat de Beagle na een paar maanden onderzoek is afgemeerd, luidt de vernietigende conclusie in Darwin's dagboek.
“A land also of slavery, and therefore of moral debasement...On the 19th of August we finally left the shores of Brazil, I thank God, I shall never again visit a slave-country.”
Maar Charles was ook verrukt over de soortenrijkdom in de Braziliaanse bossen. 68 soorten kevers in het regenwoud in Rio! Net als ik woonde hij een tijdje aan de baai van Botafogo.
During the remainder of my stay at Rio, I resided in a cottage at Botofogo Bay. It was impossible to wish for anything more delightful than thus to spend some weeks in so magnificent a country.
In England any person fond of natural history enjoys in his walks a great advantage, by always having something to attract his attention; but in these fertile climates, teeming with life, the attractions are so numerous, that he is scarcely able to walk at all.
Charles schroomde ook niet “de stoffige laarzen van een Braziliaanse bureaucraat te kussen” om toestemming te krijgen voor tochten in Rio's achterland. Daar beleeft de Brit - toen nog zonder de koloniale witte baard - een schokkende ontmoeting.
“I was crossing a ferry with a negro, who was uncommonly stupid. In endeavouring to make him understand, I talked loud, and made signs, in doing which I passed my hand near his face. He, I suppose, thought I was in a passion, and was going to strike him; for instantly, with a frightened look and half-shut eyes, he dropped his hands.
I shall never forget my feelings of surprise, disgust, and shame, at seeing a great powerful man afraid even to ward off a blow, directed, as he thought, at his face. This man had been trained to a degradation lower than the slavery of the most helpless animal.”(Charles Darwin, Voyage of the Beagle (1839), Chapter II)
Soit, verstandige man die Darwin. En? Nou, officieel is de slavernij hier in 1888 – onder Britse druk – dan wel afgeschaft, maar Charles zou zich hier nog steeds opvreten, want slavernij is, weliswaar verkapt, springlevend.
Niet alleen onder de suikerrietkappers in São Paulo, maar ook in mijn supermarktje. Ik doe mijn inkopen vaak bij een soort Lidl, zo dichtbij en goedkoop dat je de stank en het gewurm door een meterbreed gangpad voor lief neemt.
De keten heet Cariocão en wordt gerund door een norse Portugees, die zijn kont afveegt met arbeidsregels. Laatst stond de groentejongen om 19u te werken terwijl hij om 5.30u was begonnen.
Collega van de avonddienst ziek? Ok, werk jij dan maar 15 uurtjes, aldus de Portugees. ‘Krijg je dan overuren betaald?’, vroeg ik. ‘Nee.’ ‘Wat doe je hier dan nog?’ Geen alternatief, je begrijpt.
Ik weet na een jaartje shop talking in de Lidl dat dit schering en inslag is. ‘Help me aan iets anders. Wat dan ook’, vraagt de donkere caissière me dan ook telkens.
Ze komt uit Pavuna, zoals kleine luyden met dit soort banen steevast uit de verre buitenwijken komen. Ze verdient het absurd lage minimumloon van 375 reais (150 euri) en pakt per dag vier bussen voor het werk, waarvan ze er twee vergoed krijgt. Dat betekent dat van de 375 reais die ze met zo’n 200 uur werk verdient, elke maand 80 reais aan vervoer opgaan.
Mijn kosten als ik een maandje boodschappen doe bij de Lidl: 300 reais. Dag minimumloon. Geen wonder dat je hier met 'creatieve' mensen te maken krijgt.
Ok, dit is de Lidl. Maar heus representatief voor de hondse wijze waarop de Braziliaanse arbeider wordt behandeld. Darwin denkt in het citaat met een ‘uncommonly stupid’ persoon van doen te hebben, maar die indruk maken deze groenteman en caissière niet (sommige collega’s wel overigens).
Gewoon jonge mensen die op een dood spoor opgroeien en er niet afkomen. Ze doen er trouwens niet minder vrolijk om.
Hoe dan ook, Darwin's humanistische blik op Brazilië is een aanrader.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten